Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Tüze, cemiyet süresince insanoğluın bihakkın elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin hakkındasına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen selim kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanoğluın şekil ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte dostluk, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak tamlayan temalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedarik etmek için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın bütünüdür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî yaşama düzenidir. Tüze Söz Anlamı Tüze kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğyüce “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Fen Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu karınin hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince baş olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf saha kısmına Özel Tüze, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun esaslıca madun dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun paha hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla analog nitelikteki tamam durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze sahaında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak karınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve tıngır cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil başka dostluk dallarında başka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasi temaleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun tatbik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı hakkındalamaya çkızılışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni dirimın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına munis geçmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sınırlıdır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile muayyen bir organizasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak gerçeklik kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere dü başka anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında zatî bir özelliği deyimler. Erkek her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni dayamak uğrunda devamlı ve değemekmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk sahaında hukuki paha olarak sözcük konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karıneren kurallar tamamü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu değemektirmeyi meşrulaştırmak karınin her mevsim adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta hakkındamıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk anlamında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin namına munis olup olmadığı açısından bir paha ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı hakkındalıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşama uyacak, hem de bu maşerî dirimın pasış süresince sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.